رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی و کارایی مدیریت موجودی کاال )مطالعه موردی: شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران(

Transcript

1 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 صص تابستان 3131 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی و کارایی مدیریت موجودی کاال )مطالعه موردی: شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران( چکیده امین ناظمی علیرضا ممتازیان محسن صالحینیا هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی و کارایی مدیریت موجودی کاال در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. از متغیرهای ساختار مالکیت )مالکیت شرکتی مالکیت مدیریتی مالکیت نهادی و تمرکز مالکیت( و ترکیب هیئت مدیره )اندازه هیأت مدیره درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل( به عنوان معیارهای اندازهگیری حاکمیت شرکتی و از نسبت میانگین موجودی کاال به فروش به عنوان معیار اندازهگیری کارایی مدیریت موجودی کاال استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 57 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 4831 تا 4831 است. از تحلیل آماری رگرسیون خطی چندگانه برای آزمون فرضیههای پژوهش استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهند که بین مالکیت شرکتی مالکیت مدیریتی و مالکیت نهادی با کارایی مدیریت موجودی کاال رابطه مستقیم و وجود دارد اما بین تمرکز مالکیت با کارایی مدیریت موجودی کاال رابطهای مشاهده نشد. همچنین رابطه متغیرهای اندازه هیأت مدیره و کارایی مدیریت موجودی کاال مستقیم و معنادار و رابطه بین دوگانگی نقش مدیرعامل و درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها معکوس و معنادار میباشد. واژههای کلیدی: حاکمیت شرکتی ساختار مالکیت ترکیب هیئت مدیره کارایی مدیریت موجودی کاال. استادیار حسابداری دانشگاه شیراز دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه شیراز تاریخ دریافت: 3134/34/33 تاریخ پذیرش: 3131/1/43

2 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان مقدمه مفهوم اولیه ارکان راهبری در طیفی گسترده به صورت شبکهای از روابط تعریف شده که نه تنها یک شرکت و مالکان آن بلکه تمام ذینفعان از جمله کارکنان مشتریان مردم جامعه و... را در بر می گیرد )هاشمی بکرانی : (. افزون بر این حاکمیت شرکتی ناظر بر نحوه حاکمیتی است که بر یک شرکت سهامی عام اعمال میشود و مطابق با آن چگونگی پاسخگویی شرکت به سهامداران و همچنین سایر ذینفعان آن شکل میگیرد. بدین سبب از نظر کارکرد شرکتها و همچنین کل جامعه حائز اهمیت شمرده شده و در سالیان اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است )عثمان امام و مالیک 1115: 31(. ستایش و کاظمنژاد )4833( بیان کردند که در یک نگاه ک یل حاکمیت شرکتی را میتوان شامل ترتیبات حقوقی فرهنگی و نهادی دانست که سمت و سوی حرکت و عملکرد شرکتها را تعی نی میکند. عناصری که در این صحنه حضور دارند عبارتند از: سهامداران و ساختار مالکیت ایشان اعضاء هیأتمدیره و ترکیبهای آنان مدیریت شرکت که توسط مدیر عامل یا مدیر ارشد اجرایی هدایت میشود و سایر ذینفعها که امکان اثرگذاری بر حرکت شرکت را دارند. از این رو استقرار مناسب ساز و کارهای حاکمیت شرکتی در راستای ارتقاء جایگاه سازمانی اقدامی اساسی برای استفاده بهینه از منابع ارتقای پاسخگویی و همچنین مدیریت موثر موجودی کاال است )هاشمی و کمالی: ( و به عقیده )باشمن و اسمیت 1114: 183( برای پوشش شکاف بین مالکیت و مدیریت مکانیزمهای نظارتی باید اجرا شود. در این راستا یکی از مکانیزمهای موجود برای کاهش مشکالت نمایندگی و عدم تقارن اطالعاتی بین مدیران و سهامداران و به تبع آن کاهش مشکالت در مدیریت موجودیها و وجوه نقد وجود یک هیأت مدیره کارا به عنوان یکی از مکانیزمهای درونی حاکمیت شرکتی است. از طرفی این که چگونه می توان موجودی کاال را به کاراترین شکل ممکن مدیریت 1 Osman Imam & Malik 2 Bushman & Smith

3 313 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... کرد از مسائل اساسی سازمانهاست )پارسائیان اعرابی :4833 7(. بلیندر و مکینی )1117( در باب اهمیت مدیریت موجودی کاال معتقدند که مدیریت موجودی کاال به روشهای گوناگونی بر عملکرد شرکت تأثیرگذار است و بیان میکنند که شرکتها میتوانند از طریق نگهداری موجودی کاال برنامهریزی تولید را بهبود بخشیده هزینههای کمبود و یا نبود موجودی کاال را به حداقل رسانده و هزینههای خرید را از طریق خریدهای عمده و سوداگری در قیمت معامالت به میزان قابل توجهی کاهش دهند. برنارد و نول )1118( بیان میکنند که هرگاه تقاضاهای پیش بینی شده آتی کاهش یابد تا حد امکان سعی میشود موجودی کاالی بیشتری فروخته شود که در نتیجه موجودی کاال کاهش مییابد که با این وجود موجودی کاال به طور مستقیم با فروشهای آتی در ارتباط است. با توجه به موارد باال این پرسش مطرح میشود که: آیا ارتباط بین حاکمیت شرکتی و مدیریت موجودی کاالی شرکتها وجود دارد یا خیر بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و مدیریت موجودی کاال در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در ادامه مقاله پیشینه و مبانی نظری پژوهشهای مرتبط با موضوع و همچنین روش پژوهش و فرضیههای برگرفته از مسأله و مبانی نظری پژوهش بیان میشود. در نهایت نتایج آزمون فرضیهها مطرح و در پایان با توجه به نتایج آزمون فرضیهها مبانی نظری و پیشینه مطرح شده نتیجهگیری صورت میگیرد و با ذکر محدودیتها و پیشنهادها به پایان میرسد. مبانی نظری پژوهش تعاریف موجود در خصوص حاکمیت شرکتی در یک طیف قرار میگیرند که دیدگاههای محدود در یک سو و دیدگاههای گسترده در سوی دیگر طیف قرار میگیرند. در دیدگاههای محدود حاکمیت شرکتی به رابطه شرکت و سهامداران محدود میگردد. در طرف دیگر حاکمیت شرکتی را میتوان شبکهای از روابط در نظر 1 Blyndr and Makin

4 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان گرفت که نه تنها بین شرکت و سهامداران بلکه بین شرکت و عده زیادی از ذینفعان از جمله کارکنان مشتریان فروشندگان دارندگان اوراق قرضه شرکت و کلیه ذینفعان در شرکت وجود دارد. چنین دیدگاه گستردهای در قالب»تئوری ذینفعان«دیده میشود. مخالفان این دیدگاه بر این باورند که حاکمیت شرکتی با تمرکز بر ذینفعان موضوعی اخالقی است و در دنیای واقعی بعید است که سوداگران و سرمایهگذاران به انجام اعمال اخالقی عالقهمند باشند مگر اینکه بازده مالی مناسبی از انجام این کار به دست آورند. به طور کلی تعاریف حاکمیت شرکتی در متون علمی دارای ویژگیهای مشترك و معینی هستند که یکی از آنها»پاسخگویی«است )حساس یگانه 4831(. ادبیات وسیعی در حسابداری رهنمودهای نظری را در این زمینه فراهم کردهاند که رابطه بین حاکمیت شرکتی و مدیریت موجودی کاال را از دو دیدگاه مختلف توضیح میدهد: دیدگاه نقدینگی و دیدگاهکنترل. براساس دیدگاه نقدینگی وجود مالکیت نهادی با احتمال بیشتر باعث افزایش قدرت چانهزنی و اعتماد شرکت در مقابل وام دهندگان شده که باعث تسهیل در فرایند تامین وجوه نقد مورد نیاز میشود در نتیجه تمایل شرکت به نگهداری دارایی های قابل تبدیل به وجه نقد از جمله موجودی کاال کاهش می یابد. از طرف دیگر بر اساس دیدگاه کنترل مالکان نهادی نقش فعال و موثرتری در نظارت رفتارها و تصمیمات مدیریت ایفا میکنند و موجودی مازاد به عنوان عالمتی از مدیریت نامناسب با مالکیت نهادی ارتباط معکوس دارد. در حقیقت با فرض اینکه همواره مالکان نهادی دراقدامات خود نسبت به مسئولیت نظارت و کنترل "فعال" و یا "غیر فعال" باشند مدیریت موجودیکاال و مدلبندی این موضوع به صورت یک رابطهی خطی به عنوان یک زمینه و موضوع آرمانی تلقی می شود )السید 1148(. مالکان نهادی در نظارت بر تصمیمات و رفتار مدیریت در زمینههای که استحکام مدیریت را تسهیل )دشوار( میکند نقشی فعال )منفعل( بازی خواهند کرد استحکام مدیریت هنگامی اتفاق میافتد که مدیران به اندازهای به قدرت دست مییابند که قادرند از شرکت برای رسیدن به منافع شخصی خود به جای منافع سهامداران استفاده کنند 1 Elsayed 2 Entrenchment

5 311 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... )ویشباخ 187:4333(. استحکام مدیریت نه تنها بر حسب نظام حاکمیت و فرهنگ ملی )شرت و کیسی 4333 ( بلکه بر حسب مالکیت مدیریتی ساختار رهبری هیأت مدیره و اندازه هیأت مدیره )فینکلشتاین و دواونی 4331 ژو 1114 السید 1144 ( تغییر میپذیرد. مالکیت نهادی و مالکیت مدیریتی میتوانند به عنوان مکانیزمهای اساسی حاکمیت شرکتی در نظر گرفته شوند. استدالل عمومی این است که افزایش در مالکیت مدیریتی به احتمال زیاد با استحکام مدیریت همبستگی منفی دارد. این امر به این دلیل است که مدیران با مالک بودن سهام شرکتهای که آن را اداره میکنند انگیزهای برای سرمایهگذاری در پروژههای با خالص ارزش مورد انتظار مثبت دارند )جنسن و مکلینگ 4351 (. در نتیجه در این مورد مالکان نهادی با اتخاذ نقش فعال در نظارت بر تصمیمات مدیریت هزینههای اضافی و غیرضروری را تحمل میکنند در حالیکه مالکیت مدیریتی به احتمال زیاد هزینههای نمایندگی را کاهش میدهد. هر چند که ممکن است استدالل شود که مدیر با افزایش سهم خود در شرکت میتواند بر دیگر سهامداران غلبه کند و اهداف شخصی خود را دنبال کند )السفر 1111(. اگر چنین موردی اتفاق افتد آنگاه مالکان نهادی به احتمال زیاد در فعالیتهای نظارتی و کنترلی درگیر میشوند. در واقع تاثیر نهایی رابطه میان مالکیت نهادی و مالکیت مدیریتی بر مدیریت موجودی به سادگی که به نظر میرسد نیست. بلکه این تاثیر به احتمال زیاد نه تنها بر حسب فضای صنعت و کشور بلکه همچنین بر حسب هزینه اثربخشی و در دسترس بودن دیگر مکانیزمهای حاکمیت شرکت تغییر میکند. برای نمونه در محیطهای مانند مصر که حمایت اندکی از سرمایهگذار وجود دارد و شرکتهای خانوادگی رایج هستند انتظار میرود که افزایش مالکیت منجر به استحکام مدیریت شود و منافع دیگر سهامداران را تحت کنترل در آورند. مدیران سهام خود را افزایش میدهند تا قدرت رأیدهی خود را افزایش دهند تصمیماتی را اجرا کنند که منافع شخصی آنان را بهینه کند و قدرت نظارتی دیگر مکانیزمهای حاکمیت شرکتی را کاهش دهند )فاما و 1 Weisbach 2 Finkelstein & D Aveni

6 0131 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان 062 جنسون 4338 (. اگر چنین موردی رخ دهد آنگاه مالکان نهادی برای حفظ دارایی خود به احتمال زیاد نقش نظارتی و کنترلی را بطور مؤثر ایفا خواهند کرد. معنی ضمنی این ادعا این است که انتظار میرود که حضور مالکان نهادی تاثیر مثبتی بر مدیریت موجودی داشته باشد )السید 1148(. پیشینه و تاریخچه پژوهش تریبو )1115( با تجزیه و تحلیل شرکتهای تولیدی اسپانیایی به بررسی اثر ساختار مالکیت بر سرمایهگذاری موجودی کاال پرداخت. تریبو استدالل میکند که مالکیت نهادی باعث کاهش نیازهای نقدینگی شرکت و مانع از سرمایه گذاریهای بیش از اندازه میشود که این امر منجر به کاهش موجودی میشود. آمیر )1141( در پژوهشی به بررسی نقش مالکان نهادی در مدیریت موجودی کاالی شرکتهای آسیایی پرداخت. وی با استفاده از دادههای مالی 171 شرکت از شش کشور آسیایی در بازه زمانی 1111 تا 1117 نشان داد که افزایش در میزان پرتفوی سهام بانکهای خارجی )به عنوان یک گروه از مالکان نهادی( نسبت به پرتفوی سهام بانکهای داخلی )به عنوان یک گروه دیگر از مالکان نهادی( منجر به نگهداری موجودی کاالی کمتری میشود. السید و وهبا )1148( در پژوهشی نشان دادند زمانی که مالکیت مدیریتی بزرگ )کوچک( دوگانگی مدیرعامل )غیر دوگانگی( یا هیأت مدیره بزرگ )کوچک( وجود داشته باشد مالکیت نهادی اثر مثبت )منفی( بر مدیریت موجودی کاال میگذارد. حساس یگانه و همکاران )4835( به بررسی رابطه ساز و کارهای حاکمیت شرکتی نسبت بدهیها اندازه شرکت با مدیریت سود پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که بین ساز و کارهای مختلف حاکمیت شرکت شامل تعداد اعضای هیأت مدیره تعداد و کفایت مدیران غیرموظف تفکیک وظایف مدیرعامل از رئیس هیأت مدیره یا عضویت وی در هیأت مدیره ساختار مالکیت و وجود حسابرسی داخلی با مدیریت سود 1 Tribo 2 Ameer

7 315 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... رابطه وجود ندارد. مشایخ و ماهآورپور )4833( به بررسی اثرات تمرکز مالکیت بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این پژوهش تمرکز مالکیت با استفاده از درصد مالکیت سهامداران عمده و سهامداران نهادی مورد بررسی قرار گرفته و عملکرد شرکت با دو معیار بازده سهام و EPS سنجیده شده است. نتایج نشان میدهد بین تمرکز مالکیت و معیار EPS رابطه معنیداری وجود دارد. به گونهای که هر چه تمرکز مالکیت بیشتر باشد کنترل بیشتری بر مدیران اعمال شده و موجب بهبود عملکرد شرکتها میشود و ارتباط بین تمرکز مالکیت و معیار بازدهی بستگی به نوع مالکیت و عوامل موثر بر بازدهی دارد. نمازی و همکاران )4834( به بررسی ارتباط بین تغییرات در موجودی کاال با تغییرات در سودآوری و ارزش شرکت پرداختند. در این پژوهش به منظور تعیین مدل تخمین مناسب از آزمونهای هاسمن چاو و بروش پاگان ال ام و همچنین برای آزمون فرضیهها از تحلیل همبستگی و رگرسیون استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان دهنده وجود رابطه معکوس و معنیدار بین تغییرات در موجودی کاال و تغییرات کوتاه مدت در سود شرکت و تغییرات در ارزش شرکت است. همچنین نتایج نشاندهنده عدم رابطه معنیدار بین تغییرات در موجودی کاال با تغییرات بلندمدت در سود شرکت و تغییرات در بازده داراییهای شرکت است. صدیقی )4831( به بررسی ارتباط ساختار هیأت مدیره با محتوای اطالعاتی سود حسابداری برای دوره زمانی سالهای پرداخت. در تحقیق حاضر ساختار هیأت مدیره با استفاده از چهار متغیر اندازه هیأت مدیره عضویت مدیر عامل در هیأت مدیره دوگانگی مسئولیت مدیر عامل و استقالل هیأت مدیره اندازه گیری شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که متغیرهای ساختار هیأت مدیره ارتباط با محتوای اطالعاتی سود حسابداری نداشتند. فرضیههای پژوهش در راستای دستیابی به هدفهای پژوهش در این مقاله با توجه به مبانی نظری و پیشینه پژوهش مطرح شده فرضیههای پژوهش به شرح زیر تدوین شده است:

8 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان فرضیه اصلی اول: بین ساختار مالکیت با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. فرضیههای فرعی: 4. بین مالکیت نهادی و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. 1. بین مالکیت شرکتی و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. 8. بین مالکیت مدیریتی و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. 1. بین تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. فرضیه اصلی دوم: بین ترکیب هیئت مدیره و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. فرضیههای فرعی: 4. بین اندازه هیأت مدیره و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. 1. بین درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. 8. بین دوگانگی نقش مدیر عامل و کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. روش پژوهش این پژوهش از نوع پژوهشهای کم ی است که از روش علمی ساخت و اثبات تجربی استفاده میکند و بر اساس فرضیهها و طرحهای پژوهش از قبل تعیین شده انجام میشود. از این دسته پژوهشها زمانی استفاده میشود که معیار اندازهگیری دادهها کم ی است و برای استخراج نتیجهها از فنهای آماری استفاده میشود )نمازی 4831 : 11(. به منظور جمعآوری دادهها و اطالعات از روش کتابخانهای استفاده شده است. در خصوص

9 311 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... جمعآوری اطالعات مربوط به بخش مبانی نظری و پیشینه پژوهش از کتب مجالت و سایتهای تخصصی فارسی و التین استفاده شده است. اطالعات مورد نیاز شرکتها نیز از طریق نرمافزار تدبیر پرداز و سایت رسمی سازمان بورس اوراق بهادار گردآوری شده اند. در نهایت دادهها با استفاده از نرمافزار اکسل آماده و سپس با استفاده از نرمافزار SPSS ویرایش 14 تجزیه و تحلیل نهایی انجام گرفته است. دوره مورد آزمون جامعه و نمونه آماری دوره مورد مطالعه یک دوره زمانی هفت ساله بر اساس صورتهای مالی سالهای 4831 تا 4831 میباشد. شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل میدهند. در این پژوهش از نمونهگیری آماری استفاده نمیشود اما شرایط زیر برای انتخاب نمونه قرار داده شد و نمونه مورد مطالعه به روش نمونهگیری حذفی انتخاب گردید: 4. سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند ماه هر سال باشد. 1. شرکت طی سالهای 4831 تا 4831 تغییر سال مالی نداده باشد. 8. اطالعات مالی مورد نیاز به منظور استخراج دادههای مورد نیاز در دسترس باشد. 1. تا پایان سال مالی 4838 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشد. 7. جزء بانکها و مؤسسات مالی )شرکتهای سرمایهگذاری واسطهگری مالی شرکتهای هلدینگ و لیزینگها( نباشد زیرا افشای اطالعات مالی و ساختارهای راهبری شرکتی در آنها متفاوت است. با توجه به شرایط و اعمال محدودیتهای یاد شده تعداد 57 شرکت در دوره زمانی 4831 تا 4831 به عنوان نمونه انتخاب شد. متغیرهای پژوهش در این پژوهش ساختار مالکیت و ترکیب هیئت مدیره به عنوان متغیرهای مستقل کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها به عنوان متغیر وابسته و رشد شرکت اندازه شرکت اهرم مالی و سودآوری به عنوان متغیرهای کنترلی انتخاب شدهاند.

10 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان متغیرهای مستقل ساختار مالکیت ترکیب سهامداران و میزان تمرکز مالکیت دو جنبه اساسی ساختار مالکیت شرکتها به شمار میرود. ترکیب سهامداران مشابه پژوهش نمازی و کرمانی )4835( و ستایش و کاظم نژاد )4833( ترکیب سهامداران از طریق متغیرهای مالکیت شرکتی مالکیت مدیریتی و مالکیت نهادی اندازه گیری میشود. مالکیت شرکتی: برابر درصد سهام نگهداری شده توسط اجزای شرکتهای سهامی از کل سهام سرمایه میباشد و شامل انواع شرکتهای سهامی است. این متغیر در پژوهشهای کومار )1118( ارن هارت و لیزال )1111( نمازی و کرمانی )4835( و ستایش و کاظم نژاد )4833( نیز با همین تعریف به کار رفته است. مالکیت مدیریتی: بیانگر درصد سهام نگهداری شده توسط اعضای خانواده هیأت مدیره است. این متغیر در پژوهشهای کومار )1118( رز )1117( 83 نمازی و کرمانی )4835( و ستایش و کاظم نژاد )4833( نیز با همین تعریف به کار رفته است. مالکیت نهادی: برابر درصد سهام نگهداری شده توسط شرکتهای دولتی و عمومی از کل سهام سرمایه است که این شرکتها شامل شرکتهای بیمه موسسههای مالی بانکها شرکتهای دولتی و دیگر اجزای دولت است. این متغیر در پژوهشهای کومار )1118( ارن هارت و لیزال )1111( نمازی و کرمانی )4835( و ستایش و کاظم نژاد )4833( نیز با همین تعریف به کار رفته است. میزان تمرکز مالکیت تمرکز مالکیت: کنترل مطلق سهامداران عمده بر اداره امور شرکت را تمرکز مالکیت 1 Earnhart & Lizal

11 313 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... گویند. در این پژوهش تمرکز مالکیت با استفاده از شاخص هرفیندال هیرشمن اندازه گیری شده است. هر اندازه که این شاخص بیشتر باشد بیانگر تمرکز بیشتر و حضور تعداد اندکی سهامدار عمده در ساختار مالکیت شرکت است و برعکس. به دلیل این که برخی از شرکتهای مورد بررسی میزان مالکیت کمتر از 7 درصد را در گزارشهای مالی خود افشا نکردهاند. بنابراین با توجه به کم اهمیت بودن درصدهای کمتر از 7 درصد و در راستای همگن شدن نحوه اندازه گیری در خصوص همه شرکتها درصد مالکیت بزرگتر و مساوی 7 درصد در محاسبه فرمولها لحاظ شدند )نمازی و ابراهیمی 4831 (. شاخص هرفیندال هیرشمن از طریق فرمول زیر اندازه گیری شده است. ( ) در این رابطه درصد سهام تحت تملک سهامدار i در شرکت j است. ترکیب هیئت مدیره در این پژوهش همانند عرب صالحی و ضیایی )4833( و مقدم و مؤمنی یانسری )4834( از اندازه هیأت مدیره درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل به عنوان ترکیب هیئت مدیره شرکت استفاده شده است. اندازه هیأت مدیره: عبارت است از تعداد کل اعضای هیأت مدیره. درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره: عبارت است از نسبت اعضای غیر موظف هیأت مدیره به کل تعداد اعضای هیأت مدیره. دوگانگی نقش مدیر عامل: متغیر مجازی است که اگر مدیر عامل رئیس هیأت مدیره هم باشد برابر با یک در غیر این صورت برابر صفر است. متغیر وابسته در این پژوهش با توجه به هدف و سؤال پژوهش کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. مطابق با پژوهش السید و وهبا )1148( کارایی مدیریت موجودی کاال با استفاده از نسبت میانگین موجودی کاال به

12 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان فروش محاسبه شده که نشان دهنده این است که آیا شرکت توانایی نگهداری موجودی کاال در کم با توجه به فروش عادی خود را دارد یا خیر میانگین موجودی کاال از جمع جبری موجود کاالی اول دوره و موجودی کاالی پایان دوره تقسیم بر دو بدست میآید. متغیرهای کنترلی به منظور کنترل سایر متغیرهایی که به نحوی در تجزیه و تحلیل مسأله پژوهش مؤثرند متغیرهای کنترلی الزم با توجه به مرور متون تعیین شده وعبارتند از: 4. مطابق با پژوهش کارپنتر و همکاران )4333( که نشان دادند با رشد شرکت چرخش موجودی کاال افزایش مییابد و برای اندازه گیری رشد شرکت از نسبت کیوتوبین استفاده شده که این نسبت از تقسیم ارزش بازار به ارزش دفتری شرکت بدست میآید. 1. همچنین مطابق پژوهش کارپنتر و همکاران) 4333 ( از متغیر اندازه شرکت برای کنترل و محاسبه اثرات اقتصادی نوسانات در مقدار موجودی کاال در شرکتهای کوچک و بزرگ استفاده شده است. الزم به ذکر است که در این پژوهش مشابه پژوهش نمازی وخواجوی )4838( اندازه شرکت توسط لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام اندازهگیری شده است. 8. سودآوری شرکت نه تنها کنترلی برای تاثیرات سود حاصل از نگهداری داراییها است بلکه برای محاسبه و در نظرگرفتن تاثیرات ناشی از تامین کنندگان کوتاه مدت نیز در نظر گرفته شده و برای محاسبه سودآوری شرکت از تقسیم سود شرکت قبل از بهره و مالیات به مجموع داراییها استفاده میشود )آمیر 1141(. 1. آمیر )1141( بیان میکنند که شرکت با نظارت کنندگان نهادی بیشتر به اهرم مالی کمتری برای کنترل هزینههای نمایندگی نیاز دارند و ممکن است اهرم مالی بیشتر توانایی شرکت در تامین مالی و سپس سرمایه گذاری در موجودی کاال و ارتباط بین 1 Carpenter 2 Q tobin

13 313 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... مدیریت موجودی کاال و ساختار سرمایه ی شرکت را کاهش دهد. اهرم مالی شرکت از نسبت مجموع بدهی ها به مجموع دارایی ها به دست می آید. به طور کلی نام اختصاری تمام متغیرهای مورد استفاده در مدلهای پژوهش در جدول 4 ارائه شده است..7 جدول 3. نام اختصاری متغیرهای مورد استفاده در مدلهای پژوهش نام متغیر نام اختصاری نام متغیر نام اختصاری RAC IO مالکیت نهادی دوگانگی نقش مدیر عامل INVEN MO مالکیت مدیریتی کارایی مدیریت موجودی کاال GROWTH FO مالکیت شرکتی رشد شرکت SIZE OC تمرکز مالکیت اندازه شرکت LEV BS اندازه هیأت مدیره نسبت اهرمی EBITD PBND درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره سودآوری یافتههای پژوهش بررسی مشکل هم خطی زمانی که در دادههای مورد مطالعه در بین متغیرهای مستقل مشکل هم خطی وجود داشته باشد نتایج رگرسیون قابل اتکا نمیباشد و نمیتوان از رگرسیون خطی چند متغیره استفاده کرد. برای بررسی مشکل هم خطی چندگانه در دادههای مورد مطالعه در این پژوهش از عامل تورم واریانس استفاده شده است. در صورتی که عامل تورم واریانس کوچکتر از 7 باشد نشاندهنده عدم هم خطی در دادهها است )ستایش و همکاران 4834 (. جدول شماره 1 نشان میدهد که میزان عامل تورم واریانس در کلیه موارد کمتر از 7 است بنابراین مشکل هم خطی میان متغیرهای توضیحی وجود ندارد.

14 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان جدول 4. نتایج عامل تورم واریانس متغیر مدل 1/620 IO 1/640 MO 1/600 FO 1/612 OC 1/626 BS 1/601 PBND 1/610 RAC 1/601 1/601 1/602 1/602 1/602 1/604 1/602 GROWTH 1/400 1/402 1/402 1/400 1/241 1/262 1/490 SIZE 1/609 1/690 1/600 1/600 1/600 1/686 1/686 LEV 1/480 1/408 1/400 1/492 1/486 1/400 1/409 EBITD آمار توصیفی جدول شماره 8 آمار توصیفی برای متغیرهای پژوهش را نشان میدهد. همان گونه که جدول 8 نشان میدهد اندازه شرکت دارای بیشترین میزان میانگین و کارایی مدیریت موجودی کاال دارای بیشترین انحراف معیار میباشد. افزون بر این رشد شرکت کمترین مقدار میانگین و سودآوری کمترین انحراف معیار را به خود اختصاص دادهاند. آمار استنباطی به منظور دستیابی به اهدف پژوهش فرضیههای پژوهش طراحی و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج آماری حاصل از آزمون این فرضیهها در جدولهای شماره 1 تا 41 ارائه شده است. این بخش پس از اندازهگیری دادههای مورد مطالعه به آزمون فرضیههای پژوهش با استفاده از آزمون رگرسیون خطی چند متغیره میپردازد.

15 311 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... متغیر آماره میانگین انحراف معیار حداکثر حداقل 1/66 6/028 6/442 IO 6/99 6/201 6/000 MO 6/620 6/99 6/010 6/282 FO 6/606 6/98 6/218 6/001 OC 4/66 9/66 6/040 2/642 BS 1/66 6/261 6/020 PBND 2 02/6 1/926 1/061 INVEN 1/66 11/00 1/609 6/102 GROWTH 9/86 10/01 1/102 10/200 SIZE 6/12 1/94 6/264 6/049 LEV 1/82 0/00 6/266 6/261 EBITD آزمون فرضیههای پژوهش فرضیه اصلی اول: بین ساختار مالکیت با کارایی مدیریت موجودی رابطه وجود دارد. شرکتها کاال فرضیه فرعی اول: بین مالکیت نهادی رابطه وجود دارد. با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی اول در جدول شماره 1 ارائه شده است. همانگونه که این جدول نشان میدهد مالکیت نهادی )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به مثبت بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای مالکیت نهادی جهت این رابطه نیز مستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی

16 0131 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان 072 مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و مالکیت نهادی به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %11 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 1 در کلیه شرکتها که برابر 4/183 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد می کند. جدول 2. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی اول INVEN i,t = α 0 +IO i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 16/260 مقدار ثابت 16*2/ /610 2/260 6/ IO 1/009 6/441 81/022 6/422 9/410 6/614 6/ GROWTH SIZE 0/680 6/ LEV 60 9/264 6/008 6/440 EBITD فرضیه فرعی دوم: بین مالکیت شرکتی شرکتها رابطه وجود دارد. با کارایی مدیریت موجودی کاال نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی دوم در جدول شماره 7 ارائه شده است. همانگونه که این جدول نشان میدهد مالکیت شرکتی )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به مثبت بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای مالکیت نهادی جهت این رابطه نیز مستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17(

17 315 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و مالکیت شرکتی به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %18 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 7 در کلیه شرکتها که برابر 4/717 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 5. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی دوم INVEN i,t = α 0 +FO i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 16/000 مقدار ثابت 16*2/ /286 6/ FO 1/202 6/400 86/118 6/419 9/040 6/614 6/ GROWTH SIZE 0/402 6/ LEV 22 9/612 6/001 6/408 EBITD فرضیه فرعی سوم: بین مالکیت مدیریتی شرکتها رابطه وجود دارد. با کارایی مدیریت موجودی کاال نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی سوم در جدول شماره 1 ارائه شده است. همانگونه که این جدول نشان میدهد مالکیت مدیریتی )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به مثبت بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای مالکیت مدیریتی جهت این رابطه نیز مستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و

18 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان مالکیت مدیریتی به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %18 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 1 در کلیه شرکتها که برابر 4/111 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 1. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی سوم INVEN i,t = α 0 +MO i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 16/024 مقدار ثابت 16*2/ / MO 1/062 6/404 09/ /042 8/981 6/611 6/ GROWTH SIZE 0/022 6/ LEV 0 9/606 6/000 6/446 EBITD فرضیه فرعی چهارم: بین تمرکز مالکیت با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی چهارم در جدول شماره 5 ارائه شده است. همانگونه که مالحظه میشود مربوط به متغیر تمرکز مالکیت نشاندهنده آن است که علیرغم وجود رابطه مثبت بین تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت موجودی کاال اما این رابطه از لحاظ آماری معنادار نیست.

19 311 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... INVEN i,t = α 0 +OC i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 16/029 مقدار ثابت 16*2/ /842 6/ OC 1/069 6/404 09/ /042 9/260 6/611 6/ GROWTH SIZE 0/001 6/ LEV 9/660 6/000 6/441 EBITD همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 5 در کلیه شرکتها که برابر 4/113 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. فرضیه اصلی دوم: بین ترکیب هیئت مدیره با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. فرضیه فرعی پنجم: بین اندازه هیأت مدیره با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد.

20 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان جدول 8. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی پنجم INVEN i,t = α 0 +BS i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 0/018 مقدار ثابت 16*2/ /200 6/ BS 0 6/091 6/ GROWTH 9/020 6/ SIZE 0/402 6/ LEV 4 9/601 6/000 6/441 EBITD نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی پنجم در جدول شماره 3 ارائه شده است. همانگونه که این جدول نشان میدهد اندازه هیأت مدیره )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به مثبت بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای اندازه هیأت مدیره جهت این رابطه نیز مستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و اندازه هیأت مدیره به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %18 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 3 در کلیه شرکتها که برابر 4/174 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. فرضیه فرعی ششم: بین درصد غیر موظف اعضای هیأت مدیره با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی ششم در جدول شماره 3 ارائه شده

21 313 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... است. همانگونه که این جدول نشان میدهد اندازه هیأت مدیره )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به منفی بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره جهت این رابطه نیز غیرمستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %18 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 3 در کلیه شرکتها که برابر 4/113 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 3: نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی ششم INVEN i,t = α 0 + PBND i,t+ GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 9/494 مقدار ثابت 16*2/ /810 6/ PBND 1/449 6/400 86/ /080 9/200 6/610 6/ GROWTH SIZE 0/622 6/ LEV 0 9/128 6/002 6/440 EBITD فرضیه فرعی هفتم: بین دوگانگی نقش مدیر عامل با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها رابطه وجود دارد. نتایج حاصل از آزمونهای آماری فرضیه فرعی سوم در جدول شماره 41 ارائه شده است. همانگونه که این جدول نشان میدهد دوگانگی نقش مدیر عامل

22 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان )pvalue<1/17( رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به منفی بودن مقدار بتا و مقدار برآورد شده برای دوگانگی نقش مدیر عامل جهت این رابطه نیز غیرمستقیم است. همچنین مقدار احتمال مربوط به متغیرهای کنترلی رشد شرکت اندازه شرکت نسبت اهرمی و سودآوری )pvalue<1/17( حاکی از وجود رابطه معنادار بین این متغیرها و کارایی مدیریت موجودی کاال است. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و دوگانگی نقش مدیر عامل به همراه متغیرهای کنترلی تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها دارند و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %18 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 41 در کلیه شرکتها که برابر 4/174 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 31. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه فرعی هفتم INVEN i,t = α 0 +RAC i,t + GROWTH i,t + SIZE i,t + LEV i,t + EBITD i,t R 2 adj آماره F آماره t مقدار برآورد شده ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 16/002 مقدار ثابت 16*2/ /292 6/ RAC 1/421 6/400 86/ /040 9/222 6/611 6/ GROWTH SIZE 0/402 6/ LEV 9/128 6/000 6/442 EBITD با توجه به مقدار ضرایب تعیین در جدولهای شماره 1 الی 41 که همگی حول مقدار 1/ است این احتمال وجود داشته که متغیر وابسته وابستگی زیادی به متغیرهای مستقل نداشته و تغییرات در آن بیشتر بهوسیله متغیرهای کنترلی تبیین میشود. از این رو برای قضاوت در مورد تایید و یا رد فرضیههای اصلی اول و دوم به صورت مستقل به شرح مندرج در جدولهای 44 و 41 مورد بررسی قرار میگیرد.

23 383 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... همانگونه که جدول 44 نشان میدهد به طور کلی ترکیب سهامداران )1/17p )value< رابطه با کارایی مدیریت موجودی کاال دارد که با توجه به مثبت بودن مقدار ضرائب برای متغیرهای مالکیت نهادی مالکیت شرکتی و مالکیت مدیریتی جهت این رابطه نیز مستقیم است افزون بر این مربوط به متغیر تمرکز مالکیت نشان میدهد که بین میزان تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت موجودی کاال در شرکتها رابطه وجود ندارد. با توجه به آمارهF )pvalue<1/17( مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و ترکیب سهامداران تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها داشته و با توجه به ضریب تعیین این متغیرها حدود %88 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 44 در کلیه شرکتها که برابر 4/17 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 33. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه اصلی اول R 2 adj آماره F آماره t ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 6 22/010 مقدار ثابت 6 2/109 6/192 IO 1/02 6/ / /000 6/114 FO 2 0/140 6/141 MO 6/002 6/121 6/442 OC همچنین توجه به جدول 41 نشان میدهد که به طور کلی بین ترکیب هیئت مدیره شرکت )pvalue<1/17( و کارایی مدیریت موجودی کاال رابطه وجود دارد که با توجه به مثبت بودن ضریب متغیر اندازه هیأت مدیره جهت این رابطه نیز مستقیم و همچنین با توجه به ضرائب متغیرهای دوگانگی نقش مدیرعامل و درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره جهت این رابطه غیر مستقیم است. با توجه به آمارهF )1/17p )value< مدل رگرسیون برازش شده معنادار است و ترکیب هیئت مدیره شرکت تأثیر بر کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها داشته و با توجه به ضریب تعیین

24 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان این متغیرها حدود %41 از تغییرات کارایی مدیریت موجودی کاال را تبیین میکنند. افزون بر این با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون ارائه شده در جدول شماره 41 در کلیه شرکتها که برابر 4/18 است وجود خود همبستگی سریا یل را در اجزای اخالل رگرسیون رد میکند. جدول 34. نتایج آزمون رگرسیون برای فرضیه اصلی دوم R 2 adj آماره F آماره t ضرایب استاندارد شده آماره دوربین واتسن 1 0/442 مقدار ثابت 1/40 6/ / /088 2/844 6/198 6/242 BS PBND 6 0/020 6/121 RAC بحث و نتیجهگیری موجودی مواد و کاال همواره بخش عمدهای از داراییهای بسیاری از واحدهای تجاری را تشکیل می دهد و با توجه به اینکه عملکرد یک سیستم عملیاتی با موجودی ارتباط مستقیم دارد و از آن تاثیر میپذیرد به این ترتیب نگه داشتن موجودی کاال بیشتر یا کمتر از حد مورد نیاز هزینههای زیادی را به سازمان تحمیل کرده که دراین مورد بایستی تدابیری اندیشیده شود )تریبو 1115(. بنابراین با توجه به اهمیت موجودی کاال پژوهش حاضر شواهدی را در این خصوص فراهم میکند که آیا رابطهای بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی و کارایی مدیریت موجودی کاال در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد در همین راستا این پژوهش با استفاده از دادههای مربوط به 57 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 4831 تا 4831 به دنبال یافتن پاسخ این سؤال است که: آیا ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر کارایی مدیریت موجودی کاال در شرکتها تأثیری دارد بنابراین از متغیرهای ساختار مالکیت )مالکیت شرکتی مالکیت مدیریتی و مالکیت نهادی و تمرکز مالکیت( و ترکیب هیئت مدیره ( اندازه هیأت مدیره درصد اعضای غیر موظف هیأت

25 381 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل( به عنوان معیارهای اندازهگیری حاکمیت شرکتی استفاده شده است. توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری اطالعات جمع آوری شده با استفاده از رگرسیون خطی چند متغیره نشاندهنده آن است که به طور کلی بین مالکیت شرکتی مالکیت مدیریتی و مالکیت نهادی با نسبت میانگین موجودی کاال به فروش رابطه مستقیم و وجود دارد که با پژوهشهای السید )1148( آمیر )1141( و السید و وهبا )1148( همخوانی دارد اما رابطه بین تمرکز مالکیت با نسبت میانگین موجودی کاال به فروش از لحاظ آماری معنادار نمیباشد. همچنین رابطه متغیرهای اندازه هیأت مدیره درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره و دوگانگی نقش مدیر عامل به عنوان معیارهای ترکیب هیئت مدیره شرکت با نسبت میانگین موجودی کاال به فروش نیز معنادار بوده اما رابطه بین دوگانگی نقش مدیرعامل و درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره با کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها معکوس میباشد. این رابطه بیانگر این موضوع است که هر چه دوگانگی نقش مدیرعامل و درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره افزایش یابد میزان کارایی مدیریت موجودی کاال شرکتها کاهش مییابد. دالیل احتمالی این موضوع به شرح زیر است: 4. عضویت همزمان اعضای غیرموظف در هیأتمدیره چند شرکت ممکن است باعث کاهش اثربخشی آنها شود. مورك و همکاران )4333( معتقدند نظارت بر مدیریت ارشد نیازمند تالش فراوان و اختصاص زمان کافی است. هرچه تعداد شرکتهایی که یک مدیر عضو هیأتمدیره آن است بیشتر باشد مدت زمانی که وی میتواند برای نظارت به هر شرکت اختصاص دهد کاهش مییابد. از این رو مشارکت محدود اعضای غیرموظف در فعالیتهای شرکت مانع نظارت موثر آنها بر عملیات شرکت و در نتیجه ایفای موثر نقش نظارتی آنها میگردد. 1. در صورت عدم استقالل اعضای غیرموظف هیأتمدیره از مدیریت شرکت قدرت چانهزنی این اعضا در ارائه نظرات متضاد با سایرین کاهش یافته و بر اجرای نقش نظارتی توسط آنها اثر سویی خواهد داشت. 8. در اکثر شرکتها این فرهنگ وجود دارد که هیأتمدیره تحت کنترل مدیریت شرکت است و حضور مدیران غیرموظف بر تصمیمات مدیریت تأثیری ندارد.

26 0131 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان 012 منابع و مآخذ حساس یگانه یحیی.)1084(. "مفاهیم حاکمیت شرکتی " نشریه حسابدار شمماره حساس یگانه یحیی شعری صابر و سید حسین خسرونژاد. )1080(. " رابطه ساز و کارهای حاکمیت شرکتی نسمبت بمدهیهما انمدازه شمرکت بما ممدیریت سمود" مطالعات تجربی حسابداری مالی شماره زارع غالم حسن.)1089(. " برر سمی را بطمه بمین سم از وک اره ای ح اکمیمت شمرکتی و ا نت م ا حسابرس در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهمرا " پایما ناممه کارشناسمی ارشد دانشگاه شیراز. ستایش محمد حسین و مصطفی کاظم نژاد.)1089(. "بررسی تأثیر ساختار مالکیت و ترکیم هیأت مدیره بر سیاست تقسیم سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهمادار تهمرا " مجله دانش حسابداری شماره ستایش محمدحسین کاظمنژاد مصطفی و امیر سروستانی. )1091(. "بررسی تأثیر کیفیت افشا بر عملکرد جاری و آ یت بررسیهای حسابداری و حسابرسی شرکتهمای پذیرفتمه شمده در بمورس اوراق بهمادار تهمرا شماره " مجله.0 صمدیقی رو المه. )1092(. "ارتبماس سماختار هیمأت ممدیره بما محتموای ا العماتی سمود.0 حسابداری" مطالعات تجربی حسابداری مالی شماره عر صالحی مهدی و محمدعلی ضیایی. )1089(. "ارتباس بین نظام راهبری و کیفیت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرا مالی شماره تهرا " فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مقدم عبدالکریم و ابوالفضل مؤمنی یانسری. )1091(. "بررسی تأثیر برخی ویژگمیهمای نظمام راهبری شرکت بر تصمیمهای ساختار سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهمادار " بررسیهای حسابداری و حسابرسی شماره مشایخ شهناز و راضیه مماه آورپمور. )1088(. "بررسمی اثمرات تمرکمز مالکیمت بمر عملکمرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرا ". مطالعات تجربی حسابداری مالی شماره نمازی محمد و احسا کرمانی. )1080(. تأثیر ساختار مالکیت بر عملکرد شرکتهای پذیرفتمه شده در بورس اوراق بهادار تهرا. فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی شمماره 20:.16680

27 385 رابطه بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی... نمازی محمد و شکراله خواجوی )1080(. "سمودمندی متغیرهمای حسمابداری در پمیشبینمی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده در بمورس اوراق بهمادار تهمرا حسابداری و حسابرسی شماره ". بررسی های نمازی محمد و شهال ابراهیمی. )1092(. "بررسی تأثیر ساختار مالکیت و ترکی هیأت مدیره بر کارآیی فنمی شمرکتهمای پذیرفتمه شمده در بمورس اوراق بهمادار تهمرا " مجله دانش حسابداری شماره نمازی محمد. )1082(. " نقش پژوهشهای کیفی در علوم انسمانی" مجله جغرافیا و توسعه شماره نمازی محمد زارع حسین آبادی علی و محمد جواد غفاری. )1091(. "بررسمی ارتبماس بمین تغییرات در موجودی کاال سود آوری و ارزش شمرکتهمای پذیرفتمه شمده در بمورس اوراق.181 بهادار تهرا " مجله پژوهشهای حسابداری مالی شماره 2 هاشمی سمید عبماس و شمهرام کممالی. )1089(. "حاکمیمت شمرکتی و سمهامدارا نهمادی" حسابداری و مدیریت مالی شماره هاشمی سید عباس و کیوا بکرانی. )1089(. " مروری بر ادبیمات تمأثیر پمذیری تصممیمات سرمایه از ساختار مالکیت و سازوکارهای نظام راهبری " نشریه حسابداری و مدیریت مالی شماره Ameer, R. (2010). The role of institutional investors in the inventory and cash management practices of firms in Asia. J. of Multi. Fin. Manag, Vol 20: Bushman, R. & A. Smith (2001). Financial accounting information and corporate governance. Journal of Accounting and Economics, Vol. 32, Carpenter, R. E., Fazzari, S. M., &B. C. Petersen, (1994). Inventory investment, internal finance fluctuations, and the business cycle. Brookings Paper on Economic Activity, Vol. 25, Dittmar, A., MahrtSmith, J. & H. Servaes (2003). International corporate governance and corporate cash holdings. Journal of Financial and Quantitative Analysis, vol. 38, Earnhart. D. & L. Lizal. (2006). Effects of Ownership and Financial Performance on Corporate Environmental Performance. Journal of Comparative Economics. Vol. 34, Elsayed, K. (2011). Board size and corporate performance: the missing role of board leadership structure. Journal of Management and Governance. Vol28, Elsayed, Kh. & H. Wahba, (2013). Reinvestigating the relationship between ownership structure and inventory management: A corporate governance perspective, International Journal of Production Economics, Vol. 143, Fama, E. & C. Jensen (1983). Separation of ownership and control. Journal of Law Economics, Vol. 26,

28 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال یازدهم شماره 24 تابستان Faulkender, M. & R. Wang (2006). Corporate financial policy and the value of cash holdings. Journal of Finance, Vol. 61, Finkelstein, S. & R. D Aveni (1994). CEO duality as a doubleedged sword: how boards of directors balance entrenchment avoidance and unity of command. Academy of Management Journal, Vol. 37, Jensen, M. & M. Meckling (1976). Theory of the firm: managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics, Vol. 3, Kumar. J. (2003). Does Ownership Structure Influence Firm value? Evidence form India. Working paper. [Online] Lasfer, M. (2006). The interrelationship between managerial ownership and board structure. Journal of Business Finance and Accounting, Vol. 33, Morck. R, Schlrifer. A & R.W. Vishney (1988). Management ownership and market valuation: An empirical analysis. Journal of Financial Economics. Vol.20, Osman Imam, M. & M. Malik (2007). Firm Performance and Corporate Governance Through Ownership Structure: Evidence from Bangladesh Stock Market, International Review of Business Research Papers, Vol 3, Ozkan, A. & N. Ozkan (2004). Corporate cash holdings: an empirical investigation of UK companies. Journal of Banking and Finance, Vol. 22, Pinkowitz, L., Stulz, R. & R. Williamson (2006). Does the contribution of corporate cash holding and dividends to firm value depend on governance? A crosscountry analysis. Journal of Finance. Vol. 61, Rose. C. (2005). Managerial Ownership and Firm Performance in Listed Danish Firms: In Search of the Missing Link. European Management Journal. Vol. 23, Short, H. & K. Keasey (1999). Managerial ownership and the performance of firms: evidence from the UK. Journal of Corporate Finance, Vol. 5, Tribo, J. A., (2007). Ownership structure and inventory policy, International Journal of Production Economics,Vol.108, Weisbach, S., (1988). Outside directors and CEO turnover. Journal of Financial Economics, Vol. 20, Zhou, X., (2001). Understanding the determinants of managerial ownership and the link between ownership and performance: comment. Journal of Financial Economics, Vol. 62,